Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) için önemli değişiklikler yaşandı. Yeni düzenlemelerin, vatandaşların emeklilik süreçlerini yönetme konusunda daha fazla seçenek sunmayı hedeflediği ve bireysel emeklilik sisteminin daha da güçlenmesini amaçlandığı belirtildi.
56 YILLIK YATIRIM YOLCULUĞU
Bireysel Emeklilik Sistemi’nde 18 yaş altı katılımcıların yer almasıyla birlikte ülkemizde 56 yıllık uzun soluklu bir yatırım serüveni başladı. Bu süreç, insan hayatının iniş çıkışları, gelirleri ve giderleriyle dolu olan doğasını yansıtıyor. 56 yıl boyunca sistem için katkı payı ödemek, ancak birikimlerden anında faydalanamamak, katılımcılar arasında endişelere yol açıyordu.
“Acil nakit ihtiyacım olursa ne yapacağım?” gibi sorular, katılımcıların BES’e temkinli yaklaşmasına ve bazen de uzak durmasına sebep oluyordu. Bu tür sorunlar genellikle birden fazla BES sözleşmesi yaparak çözülmeye çalışılıyordu: biri ev alımı için, biri çocuğun eğitimi için, diğeri acil ihtiyaçlar için.
Ancak katılımcı, ev veya eğitim için birikimini kullanmak istediğinde, sözleşmesini feshetmek ve birikimini çekmek zorunda kalıyordu. Bu durum, sistemin amaçlarıyla uyuşmuyor ve devlet katkılarından tam olarak yararlanılamıyordu; ayrıca yüksek stopaj oranları katılımcıların şikayetlerine neden oluyordu. İşte BES’te başlatılan yeni iki uygulama, bu sorunlara çözüm getirmek amacıyla geliştirildi.
BİRİKİMLER KARŞILIĞI KREDİ
Temmuz başından itibaren gönüllü Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) ve Otomatik Katılım Sistemi (OKS) sözleşmeleri, bankalar tarafından teminat olarak kabul edilecek. Bu uygulama ile katılımcılar, birikimlerini kullanarak bankalardan uygun faizlerle kredi kullanabilecek. Aynı zamanda birikimleri, özel fonlar aracılığıyla sistem içinde değerlenmeye devam edecek, böylece sistemi terk etmek zorunda kalmayacaklar ve kazanılmış haklarını koruyabilecekler.
Bu yeni düzenleme, katılımcıların acil ihtiyaçlarını karşılamalarına olanak tanırken, BES’teki birikimlerin sistem içinde değerlenmesini de sağlayacak. Özellikle başlangıç tarihine dayalı hakların korunması, sistemin sunduğu avantajlardan en iyi şekilde yararlanmayı garantiliyor.
KISMİ ÖDEME HAKKI
1 Temmuz 2024 tarihinde yürürlüğe giren kısmi ödeme hakkı, katılımcıların belirli koşullar altında Bireysel Emeklilik Sistemi’ndeki (BES) birikimlerinden kısmi olarak faydalanabilmesini sağlayacak bir düzenlemedir. Bu hak, başta afet durumları olmak üzere evlilik, konut alımı ve üniversite eğitimi gibi önemli yaşamsal ihtiyaçları karşılamak amacıyla sunulmaktadır.
Katılımcılar, afet durumu haricinde bu haktan yararlanabilmek için sisteme en az 5 yıl süreyle katılım göstermiş olmalı ve en az beş aylık brüt asgari ücret tutarında katkı payı ödemiş olmalıdır. Bu düzenleme, katılımcılara beklenmedik durumlarda finansal esneklik sağlamakta ve BES’teki birikimlerin sürdürülebilirliğini koruyarak sistemdeki güvencelerini artırmaktadır.
UYGULAMALARIN FARKLARI
1- Gönüllü Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) sözleşmeleri, hem kısmi ödeme hakkından hem de kredi kullanım imkanından yararlanabilirken, Otomatik Katılım Sistemi (OKS) sözleşmesi olan çalışanlar sadece kredi kullanabilecekler; kısmi ödeme hakkından faydalanamayacaklar.
2- Kısmi ödemelerde devlet katkıları da kullanılabilecekken, kredi kullanımında katılımcı sadece kendi birikimlerini teminat olarak gösterebilecek; devlet katkıları kredi teminatı olarak kullanılamayacak.
3- Kredi kullanımında herhangi bir koşul aranmaksızın sadece kredi tutarının %20 fazlası teminat alınırken, kısmi ödemelerde katılımcının en az beş yıl sistemde kalması ve 5 brüt asgari ücret katkı payı ödemesi gerekiyor.
4- Kısmi ödeme için sistemden en az 3 yıl (eğitim için 4 yıl) ayrılmama taahhüdü gerekiyor. Kredi kullanımında ise taahhüt istenmemekle birlikte, kredi borcu kapanana kadar sistemden çıkışa izin verilmiyor.
5- Katılımcılar doğal afet, evlilik, konut veya eğitim nedenleriyle bir kez kısmi ödeme talep edebilirler. Her beş yılda bir farklı bir nedenle kısmi ödeme yapılabilir. BES birikimleri karşılığında kredi kullanımında ise herhangi bir bekleme süresi gerekmeksizin katılımcılar kredi borçlarını kapattıktan sonra tekrar BES birikimlerini teminat gösterebilirler.
6- Kısmi ödeme hakkının kullanımı, para çıkışını ve sistem dışına çıkmayı ifade ederken, birikimler karşılığında kredi kullanımında teminat olarak gösterilen birikimler, sistem içinde kalarak değerlenmeye devam eder.
UYGULAMALARIN BENZERLİKLERİ
1- Hem BES birikimleri karşılığında kredi kullanımı uygulaması hem de kısmi ödeme uygulamasının hedefi katılımcıyı sistemde daha uzun süre tutmak.
2- Gerek BES birikimleri karşılığında kredi kullanımı, gerekse de kısmi ödeme hakkının kullanımında üzerinde haciz ve rehin olan sözleşmeler ile işveren grup emeklilik sözleşmeleri talepte bulunamayacak. BES birikimleri karşılığında kredi kullanılan sözleşme kısmi ödeme talebinde bulunamazken, kısmi ödeme talebinde bulunan sözleşmelerdeki birikimler, bankalarda teminat olarak gösterilemeyecek.
3- Her iki uygulama da katılımcıların tüketim ihtiyaçlarının karşılanması hedefini taşıyor. Dolayısıyla her iki uygulamanın yoğun kullanımında kamunun enflasyonla mücadelesine ket vurabilir.
4- Her iki uygulama da aşırı kullanımda bireysel emeklilik sisteminin büyüyememesi, güdük kalması, ekonomide beklenen faydaları sağlayamaması gibi sonuçlar doğurabilir.
